Nagroda Nobla to prestiżowe międzynarodowe wyróżnienie, ustanowione w 1895 przez Alfreda Nobla, wręczane corocznie 10 grudnia (w rocznicę śmierci fundatora) za najwybitniejsze osiągnięcia w każdej z pięciu dziedzin: z fizyki oraz z chemii (przyznaje Szwedzka Królewska Akademia Nauk w Sztokholmie), w dziedzinie fizjologii lub medycyny (przyznaje Instytut Karoliński w Sztokholmie), z zakresu literatury (decyduje Szwedzka Akademia Literatury), a także osobom lub instytucjom najlepiej działającym na rzecz pokoju i braterstwa narodów (przyznaje komitet składający się z 5 osób, wybierany przez norweski Storting). Od 1969 r. przyznawana jest nagroda im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii, ufundowana przez Szwedzki Bank Centralny.

 

NOBLIŚCI POLSCY

Maria Skłodowska-Curie  (1867-1934) – wybitna polska uczona prowadząca badania z zakresu fizyki i chemii.

Była pierwszą kobietą studiującą na Sorbonie oraz pierwszą, której przyznano Nagrodę Nobla i do tej pory jedyną, która została tą nagrodą wyróżniona dwukrotnie w 1903 r. i w 1911 r.  Poprzez opracowanie teorii promieniotwórczości i odkrycie w 1898 r. dwóch nowych pierwiastków – radu i polonu stała się prekursorem radiochemii. Pod jej nadzorem przeprowadzono pierwsze badania w zwalczaniu nowotworu za pomocą promieniotwórczości. Pracowała  wspólnie z mężem – Pierrem Curie, który po przyznaniu Nagrody Nobla otrzymał od władz Sorbony tytuł profesora, a co z tym idzie fundusze na dalsze badania. Po jego śmierci Skłodowska przejęła ich wspólne laboratorium i z czasem sama otrzymała, jako pierwsza kobieta, tytuł profesora Sorbony. Jej grobowiec, podobnie jak grobowiec jej męża, znajduje się w krypcie Panteonu w Paryżu.

 

Henryk Sienkiewicz (1846-1925) – powieściopisarz i publicysta, laureat Literackiej Nagrody Nobla, którą otrzymał w 1905 r. za całokształt twórczości. Doktor honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, kawaler Legii Honorowej. Autor Trylogii (Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski), która przyniosła mu jeszcze za życia ogromną popularność i uznanie. Jego książki tłumaczono na wiele języków, w tym na arabski i japoński. Był uważany za przywódcę duchowego narodu polskiego, zaś jego powieści, pisane „ku pokrzepieniu serc”, sprawiły, że jeden z jurorów komisji przyznającej Sienkiewiczowi Nagrodę Nobla określił go mianem “rzadko spotykanego geniusza, który wcielił w siebie ducha narodu”. W czasie pierwszej wojny światowej organizował, wspólnie z Ignacym Paderewskim, Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Podczas uroczystości wręczenia Nagrody Nobla powiedział o Polsce: „Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że żyje. Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać”.

 
Władysław Reymont (1867-1925) prozaik i nowelista. Nagrodę Nobla otrzymał w 1924 r. za czterotomową epopeję Chłopi, która po mistrzowsku przedstawia życie wiejskie oraz nierozerwalnie związane z nim tradycje i obrzędy. Autor Ziemi Obiecanej, w której nakreślił atmosferę kapitalizmu w przemysłowej Łodzi. Był przedstawicielem nurtu realistycznego, należał do kręgu pisarzy Młodej Polski. Nigdy nie zdobył odpowiedniego wykształcenia, za co wielokrotnie krytykowała go ówczesna inteligencja. Niemniej jednak został prezesem Związku Pisarzy i Dziennikarzy, potem prezesem Warszawskiej Kasy Przezorności i Pomocy dla Literatów i Dziennikarzy. W 1920 r. kilkakrotnie wyjeżdżał do Stanów Zjednoczonych, gdzie w środowisku polonijnym szukał pomocy gospodarczej dla odbudowy zrujnowanego kraju. Z powodu choroby nie wziął udziału w uroczystości wręczenia mu Nagrody Nobla. Zmarł w wieku 58 lat. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

 

Czesław Miłosz (1911 – 2004) polski poeta, Nagrodę Nobla za całokształt twórczości otrzymał w 1980 r. Wyróżniony tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Po drugiej wojnie światowej sprawował funkcję attache kulturalnego w USA i Paryżu, gdzie zwrócił się o azyl polityczny. Od początku lat 60-tych wykładał przez 20 lat jako profesor Wydziału Slawistyki w Berkley na Uniwersytecie Kalifornijskim oraz na Harvardzie. Do lat 80-tych twórczość Miłosza pojawiała się tylko w drugim obiegu. Sytuacja zmieniła się po otrzymaniu Nagrody Nobla i po powrocie poety do kraju. Poezja Miłosza stała się wówczas natchnieniem dla walczącej opozycji. Miłosz, oprócz pracy poetyckiej, zajmował się także tłumaczeniem na j. polski i angielski m.in. dzieł Szekspira. Używał m.in. pseudonimów Adrian Zieliński, B.B. Kuska, Jan M. Nowak, Jan Syruć, Ks. Jan Robak, Primas Aron. Zmarł w Krakowie w 2004 r. Stanisław Barańczak powiedział o nim: Gdyby nie było w naszym życiu Czesława Miłosza – o ileż to życie byłoby lżejsze! Nie byłoby wtedy jego poezji – i początkujący poeci nie mieliby tak wysoko ustawionej poprzeczki do przeskoczenia, tak wygórowanego standardu doskonałości do osiągnięcia. […] Nie byłoby jego eseistyki – i nie musielibyśmy nic wiedzieć o różnych trudnych i mącących nasz umysłowy spokój sprawach, a także różnych niełatwych do czytania autorach…”

 

Lech Wałęsa  (ur.1943) laureat pokojowej Nagrody Nobla z 1983roku, którą w Oslo odebrała jego żona, gdyż władze odmówiły Wałęsie, jako przywódcy opozycji, wydania paszportu. Polski działacz związkowy, polityk, lider Solidarności, współtwórca porozumień Okrągłego Stołu i Prezydent Rzeczypospolitej Polski w latach 1990-1995.  Jako pierwszy Polak otrzymał w 1981r. tytuł „Człowiek Roku” magazynu „Times”. Królowa Brytyjska Elżbieta II nadała mu szlachectwo brytyjskie. W 1993 r. otrzymał szlachectwo Królestwa Szwecji i prawo do posługiwania się własnym herbem. Jako pierwszy polski prezydent złożył wizytę w Izraelu. W okresie 1995 – 2004 otrzymał 15 doktoratów honorowych. Autor książek: Droga nadziei (1987), Droga do wolności (1991), Wszystko, co robię, robię dla Polski (1995). Założyciel Fundacji Instytut Lecha Wałęsy.

 

Wisława Szymborska  (ur. 1923-2012) polska poetka, eseistka  a także krytyk literacki i tłumacz. Od lat związana z Krakowem, gdzie studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak ze względu na trudną sytuację finansową nie udało się jej dokończyć studiów. Chociaż należy do pokolenia, w życiu którego II wojna światowa odegrała ogromna rolę, jej wiersze nie poruszają problematyki wojennej. Na pierwszy zbiór wierszy po przyznaniu jej Literackiej Nagrody Nobla w 1996 r. kazała czytelnikowi czekać aż sześć lat. Komitet Noblowski w uzasadnieniu przyznania poetce nagrody napisał: “za poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”. Laureatka  Nagrody Goethego a także Nagrody Herdera. Członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Za pomoc dla świdnickich dzieci otrzymała Dziecięcą Nagrodę SERCA.  Współpracowała z Jackiem Kuroniem i jego fundacją „Pomoc Społeczna SOS”.

Nobliści o polskim pochodzeniu

1907 Albert Abraham MICHELSON (fizyka)
1920 Walther Hermann NERNST (chemia)
1950 Tadeusz REICHSTEIN (psychologia i medycyna)
1963 Maria GOEPPERT-MAYER (fizyka)
1977 Andrew V.SCHALLY (psychologia i medycyna)
1978 Isaac Bashevis SINGER (literatura)
1978 Menachem BEGIN (nagroda pokojowa)
1981 Roald HOFFMANN (chemia)
1985 Klaus von KLITZING (fizyka)
1992 Georges CHARPAK (fizyka)
1994 Shimon PERES (nagroda pokojowa)
1995 Joseph ROTBLAT (nagroda pokojowa)